Hadrianus ve Ephesos Olympia Oyunlarını Kazanan Trompetçi ve Tellalların Heykellerinin Finansmanı (SEG 56, 1359, str. 40–43)

Vera HOFMANN   79–96 | İndir

Kaynak göster

 

Öz: Aleksandreia Troas’ta ele geçen ve Dionysos sanatçılarına gönderdiği mektupta (SEG 56,1359) Hadrianus Ephesoslulara hitaben kaleme alınmış başka bir mektuba göndermede bulunmaktadır. Söz konusu mek­tupta Hadrianus Ephesos’ta düzenlenen yerel Olympia Oyunları’nı kazanan tellal ve trom­pet­çilerin hey­­kellerinin finansmanına ilişkin düzenlemelere kısaca atıfta bulunmaktadır. Hadrianus’un değerlendirmesinin tamamen özet niteliği taşımasına bağlı olarak metnin içeriği ciddi tartışmalara konu olmuştur. Bu makalede yazar metinde herhangi bir değişiklik sunmadan işleyen başka bir senaryo önermektedir. Buna göre kent ödül miktarları en düşük olan trompetçi ve tellalların heykellerini dikmeye zorunlu değildi. Hadrianus Ephesosluları heykellerin masraflarını, bunları tellallar ve trompetçiler için Claudius Nysios’un kente bıraktığı arazilerin gelirleriyle dikecek olsalar dahi, kendi gelir kalemlerinden (ἐκ τῶν ἰδίων) karşılamaya zorlamaktan açıkça imtina etmektedir. Hadrianus bu kararının gerekçesi olarak arazilerin uygun bir şekilde idare edilmesi durumunda kentin bütçe fazlası vereceğini rapor eden kamu idaresinde uzman kişilere göndermede bulunmaktadır. Ephesosluların kötü kamu maliyesi idaresine ve bunun olası sonuçlarına dair incelikle dile getirilen bu ima, Dionysos sanatçılarının şikâyetlerinin de asıl te­melini ortaya koymaktadır: Claudius Nysios’un vakfettiği gelir kaynağının koşulları ve onun mali yapı­sı hakkında detaylı bilgi. Bu bilgiyi sunmakta birkaç kişi yetkilidir: Örneğin Ephesos gerusia’sının lo­gistes’i M. Ulpius Aristokrates; veya ünlü tellal Aelius Artemas ya da Ephesos’un eşraf ta­ba­kasına men­­sup, aynı zamanda Olympia Oyunları’nın ksystarkhes ve alytarkhes’i de olan Ulpius Domesticus gibi synodos (dernek) üyeleri. Anılan bütün bu şahıslar yerel idare hususunda deneyim sahibiydiler ve Had­ria­nus’la doğrudan iletişim içindeydiler. Bu durum bu tür konulara genellikle müdahil olan Asia Eya­­leti proconsul’unun metinde hiç anılmamış olmasının da büyük olasılıkla nedenidir.

Anahtar Kelimeler: Ephesos; Hadrianus; Olympia Hadrianeia; Dionysos Sanatçılar Derneği; Tellallar; Trompetçiler; Claudius Nysios.

 

Kaynakça

Anderson 1913

J. G. C. Anderson, Festivals of Mên Askaênos in the Roman Colonia at Antioch of Pisidia, JRS 3, 1913, 267–300.

Aneziri 2014

S. Aneziri, Stiftungen für sportliche und musische Agone, in: K. Harter-Uibopuu – T. Kruse (Hrsg.), Sport und Recht in der Antike. Beiträge zum 2. Wiener Kolloquium zur Antiken Rechtsgeschichte (27.–28.10.2011), Wien 2014, 147–165 (Wiener Kolloquien zur Antiken Rechtsgeschichte 2).

Bastianini 1975

G. Bastianini, Lista dei prefetti d’Egitto dal 30a al 299p, ZPE 17, 1975, 263–328.

Bauer, Gerusien

E. Bauer, Gerusien in den Poleis Kleinasiens in hellenistischer Zeit und der römischen Kaiserzeit. Die Beispiele Ephesos, Pamphylien und Pisidien, Aphrodisias und Iasos, München 2014.

Burton 1979

G. P. Burton, The Curator Rei Publicae: Towards a Reappraisal, Chiron 9, 1979, 465–487.

Burton 2004

G. P. Burton, The Roman Imperial State, Provincial Governors and the Public Finances of Provincial Cities, Historia 53, 2004, 311–342

Caldelli 1992

M. L. Caldelli, Curia athletarum, iera xystike synodos e organizzazione delle terme a Roma, ZPE 93, 1992, 75–87.

Crowther 1994

N. B. Crowther, The Role of Heralds and Trumpeters at Greek Athletic Festivals, Nikephoros 7, 1994, 135–155.

Dmitriev, City Government

S. Dmitriev, City Government in Hellenistic and Roman Asia Minor, Oxford/New York 2005.

Dräger, Städte

M. Dräger, Die Städte der Provinz Asia in der Flavierzeit. Studien zur klein­asiatischen Stadt- und Regionalgeschichte, Frankfurt am Main u.a. 1993(Europäische Hochschulschriften Reihe 3, Geschichte und ihre Hilfswissenschaften 576).

Eck 1983

W. Eck, Jahres- und Provinzialfasten der senatorischen Statthalter von 69/70 bis 138/139, Chiron 13, 1983, 147–237.

Engelmann 1998a

H. Engelmann, Zur Agonistik in Ephesos, Stadion 24, 1998, 101–108.

Engelmann 1998b

H. Engelmann, Ephesiaca, ZPE 121, 1998, 305–311.

Friesen, Neokoros

S. J. Friesen, Twice Neokoros. Ephesus, Asia and the Cult of the Flavian Imperial Family, Leiden u.a. 1993 (Religions in the Graeco-Roman world 116).

Gouw, Griekse atleten

P. Gouw, Griekse atleten in de Romeinse keizertijd (31 v. Chr.–400 n. Chr.), Diss. Univ. Amsterdam 2009.

Habicht 1998

C. Habicht, Titus Flavius Metrobios, Periodonike aus Iasos, in: P. Kneißl – V. Losemann (Hrsg.), Imperium Romanum. Studien zu Geschichte und Rezeption, Festschrift für Karl Christ zum 75. Geburtstag, Stuttgart 1998, 311–316.

Haensch 2008

R. Haensch, Des empereurs et des gouverneurs débordés. Á propos des lettres d’Hadrien aux techniques dionysiaques récemment publiées, CahGlotz 19, 2008, 177–186.

Harter-Uibopuu 2013

K. Harter-Uibopuu, Bestandsklauseln und Abänderungsverbote. Der Schutz zweckgebundener Gelder in der späthellenistischen und kaiserzeitlichen Polis, Tyche 28, 2013, 51–96.

Harter-Uibopuu 2015

K. Harter-Uibopuu, Stadt und Stifter: Rechtshistorische Einblicke in die Struktur und Verwaltung öffentlicher Stiftungen im Hellenismus und in der Kaiserzeit, in: S. v. Reden (Hrsg.), Stiftungen zwischen Politik und Wirt­schaft. Geschichte und Gegenwart im Dialog, Berlin 2015, 177–204 (Historische Zeitschrift Beihefte N.F., 66).

Heberdey/Wilhelm/Kiepert,

Reisen

R. Heberdey – A. Wilhelm – H. Kiepert, Reisen in Kilikien, ausgeführt 1891 und 1892 im Auftrage der Kaiserlichen Akademie der Wissen­schaften, Wien 1896 (Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Philosophisch-Historische Klasse Bd. 44, Abh. 6).

Herrmann 1980

P. Herrmann, Kaiserliche Garantie für private Stiftungen. Ein Beitrag zum Thema „Kaiser und städtische Finanzen“, in: W. Eck – H. Galsterer – H. Wolff (Hrsg.), Studien zur antiken Sozialgeschichte. Festschrift für Friedrich Vittinghoff aus Anlaß seines 70. Geburtstages am 19. Mai 1980, Köln 1980, 339–356 (Kölner historische Abhandlungen 28 = P. Herrmann, Kleinasien im Spiegel epigraphischer Zeugnisse. Ausgewählte kleine Schriften, hrsg. von W. Blümel, Berlin/Boston 2016, 641–655).

Jones 1993

C. P. Jones, The Olympieion and the Hadrianeion at Ephesos, JHS 113, 1993, 149–152.

Jones 2007

C. P. Jones, Three New Letters of the Emperor Hadrian, ZPE 161, 2007, 145–156.

Kearsley 1987

R. Kearsley, M. Ulpius Appuleius Eurykles of Aezani: Panhellene, Asiarch and Archiereus of Asia, Antichthon 21, 1987, 49–56.

Knibbe, Staatsmarkt

D. Knibbe, Der Staatsmarkt. Die Inschriften des Prytaneions. Die Kureteninschriften und sonstige religiöse Texte, Wien 1981 (FiE IX,1,1).

Knibbe 1983

D. Knibbe, Eine neue Kuretenliste aus Ephesos, JÖAI 54, 1983, 125–127.

Kokkinia 2003

C. Kokkinia, Letters of Roman Authorities on Local Dignitaries, ZPE 142, 2003, 197–213.

Kühner/Gerth, Grammatik

R. Kühner/B. Gerth, Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache II 2, Hannover und Leipzig 31904.

Lämmer, Olympien

M. Lämmer, Olympien und Hadrianeen im antiken Ephesos. Diss. Univ. Köln 1967.

Laum, Stiftungen

B. Laum, Stiftungen in der griechischen und römischen Antike. Ein Beitrag zur antiken Kulturgeschichte, Leipzig 1914.

Le Guen 2010

B. Le Guen, Hadrien, l’Empereur philhellène, et la vie agonistique de son temps. À propos d’un livre récent: Hadrian und die dionysischen Künstler. Drei in Alexandreia Troas neugefundene Briefe des Kaisers an die Künstlervereinigung, Nikephoros 23, 2010, 205–239.

Lehner, Diss. Agonistik

M. F. Lehner, Die Agonistik im Ephesos der römischen Kaiserzeit, Diss. LMU München 2004 (online verfügbar auf https://edoc.ub.uni-muenchen. de/3261/ [14.8.2017]).

Liebenam 1897

W. Liebenam, XVII. Curator rei publicae, Philologus 56, 1897, 290–325.

Merkelbach 1974

R. Merkelbach, Über ein ephesisches Dekret für einen Athleten aus Aphro­disias und über den Athletentitel παράδοξος, ZPE 14, 1974, 91–96.

Moretti, Olympionikai

Moretti, Olympionikai. I vincitori negli antichi agoni olimpici, Memorie Lincei VIII 8/2, 1957, 59–198.

Moretti, Iscrizioni agonistiche

L. Moretti, Iscrizioni agonistiche greche, Rom 1953 (Studi pubblicati dall’Istituto Italiano per la Storia Antica 12).

Newby, Greek Athletics

Z. Newby, Greek Athletics in the Roman World. Victory and Virtue, Oxford 2005 (Oxford Studies in Ancient Culture and Representation).

Oliver, Ruling Power

J. H. Oliver, The Ruling Power. A Study of the Roman Empire in the Second Century after Christ through the Roman Oration of Aelius Aristides, Philadelphia/Pa. 1953 (TAPhS N.S. 43,4).

Oliver, Greek Constitutions

J. H. Oliver, Greek Constitutions of Early Roman Emperors from Inscriptions and Papyri, Memoirs of the American Philosophical Society 178 (Philadelphia Pa. 1989).

Petzl/Schwertheim, Alexandria Troas

G. Petzl/E. Schwertheim, Hadrian und die dionysischen Künstler. Drei in Alexandria Troas neugefundene Briefe des Kaisers an die Künstler-Vereinigung, Bonn 2006 (Asia-Minor-Studien 58).

Pleket 1976

H. W. Pleket, Olympic Benefactors, ZPE 20, 1976, 1–18.

Pleket 2010

H. W. Pleket, Rezension von „P. Gouw, Griekse atleten in de Romeinse Keizertijd (31 v. Chr.–400 n. Chr.)“, Nikephoros 23, 2010, 284–289.

Pleket 2012

H. W. Pleket, An Agonistic Inscription from Sardeis, ZPE 181, 2012, 102–107.

Remijsen 2009

S. Remijsen, The Alytarches, an Olympic Agonothetes, Nikephoros 22, 2009, 129–143.

Reynolds, Aphrodisias

J. M. Reynolds, Aphrodisias and Rome: Documents from the Excavation of the Theatre at Aphrodisias Conducted by Kenan T. Erim, Together with Some Related Texts, London 1982 (JRS Monographs 1).

Robert, Études anatoliennes

L. Robert, Études anatoliennes. Recherches sur les inscriptions grecques de l’Asie mineure, Paris 1937 (Études orientales 5).

Robert, Gladiateurs

L. Robert, Les gladiateurs dans l’Orient grec, Paris 1940 (Bibliothèque de l’École des Hautes Etudes, 4. Section, Sciences Historiques et Philo­logiques 278).

Robert, Documents

L. Robert, Documents de l’Asie Mineure méridionale. Inscriptions, monnaies et géographie, Genève 1966 (Centre de Recherches d’Histoire et de Philologie de la IVe Section de l’École Pratique des Hautes Études 3, Hautes études du monde gréco-romain 2).

Robert 1967

L. Robert, Sur des inscriptions d’Éphèse. Fêtes, athlètes, empereurs, épi­grammes, RPhil 3 sér. 41, 1967, 7–84 (= Robert, OMS V, 347–424).

Robert, OMS

L. Robert, Opera Minora Selecta I–VII: épigraphie et antiquités Grecques, Amsterdam 1969–1990.

Roueché, Performers

C. Roueché, Performers and Partisans at Aphrodisias in the Roman and Late Roman Periods. A Study Based on Inscriptions from the Current Excavations at Aphrodisias in Caria, London 1993(JRS Monographs 6).

Rousset/Strasser 2017

D. Rousset – J.-Y. Strasser, D’Élatée à Delphes: un étolarque et un xystarque, REG 130, 2017, 1–22.

Scherrer 1997

P. Scherrer, Anmerkungen zum städtischen und provinzialen Kaiserkult: Paradigma Ephesos – Entwicklungs-linien von Augustus bis Hadrian, in: H. Thür (Hrsg.), „… und verschönerte die Stadt …“. Ein ephesischer Priester des Kaiserkultes in seinem Umfeld, Wien 1997, 93–112 (Sonderschriften ÖAI 27).

Schmidt 2009

S. Schmidt, Zum Treffen in Neapel und den Panhellenia in der Hadrianinschrift aus Alexandria Troas, ZPE 170, 2009, 109–112.

Schulte, Grammateis

C. Schulte, Die Grammateis von Ephesos. Schreiberamt und Sozialstruktur in einer Provinzhauptstadt des römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994 (HABES 15).

Slater 2007

W. J. Slater, Deconstructing Festivals, in: P. Wilson (Hrsg.), The Greek Theatre and Festivals. Documentary Studies, Oxford 2007, 21–47.

Slater 2008

W. J. Slater, Hadrian’s Letters to the Athletes and Dionysiac Artists Con­cerning Arrangements for the „circuit“ of Games, JRA 21, 2008, 610–620.

Taeuber 2015

H. Taeuber, Die Korrespondenz hellenistischer und römischer Herrscher aus der Perspektive modernen Managements, in: S. Procházka – L. Reinfandt – S. Tost (Hrsg.), Official Epistolography and the Language(s) of Power. Proceedings of the First International Conference of the Research Network Imperium & Officium. Comparative Studies in Ancient Bureau­cracy and Officialdom (University of Vienna, 10–12 November 2010), Wien 2015, 153–161 (Pap. Vind. 8).

Thomasson, Laterculi

B. E. Thomasson, Laterculi praesidum, Göteborg 1984.

Volpe 2007

R. Volpe, Le Terme di Traiano e la ξυστικὴ σύνοδος, in: A. Leone (Hrsg.), Res bene gestae. Ricerche di storia urbana su Roma antica in onore di Eva Margareta Steinby, Rom 2007, 427–437 (LTUR Suppl. 4).

West 1990

W. C. West, M. Oulpios Domestikos and the Athletic Synod at Ephesus, AHB 4.4, 1990, 84–89.

Wörrle, Stadt und Fest

M. Wörrle, Stadt und Fest im kaiserzeitlichen Kleinasien. Studien zu einer agonistischen Stiftung aus Oinoanda, München 1988 (Vestigia 39).