Aspendos’tan Yeni İmparator Adakları ve Onur Yazıtları

Mehmet OKTAN  – Mustafa ADAK   99–115

Doi: 10.36991/PHILIA.202009 

Kaynak göster 

 

Öz: Pamphylia’nın merkezinde yer alan Aspendos kentinde arkeolojik kazıların yakın zamanlarda başlamasıyla birlikte, yeni birçok epigrafik belge kaydedilmiştir. Yazarlar makalede çoğunluğunu 2019 yılında kopyaladıkları yeni yazıtlardan sekizini tanıtmaktadırlar. İlk olarak üç imparator ithafına yer verilirken, bunları Romalı ve yerel idareciler için yapılan onurlandırmalar takip etmektedir. Üst kısmı daha önceden Hirschfeld tarafından kopyalanmış olan no. 1; İS 18 ya da 19 yılında Caesar Germanicus için yapılan bir ithafa ilişkindir. Yazıtta imparator ve Roma kültlerine hizmet eden dört rahibin ismi anılmaktadır. No. 2, İmparator Hadrianus için İS 125 yılında kutsal paralardan finanse edilen kamusal bir adaktır. Esasen daha önceki bir yazıtın üzerine kazınan no. 3 Aspendos’un yaklaşık olarak 7 km. güneydoğusunda dikilmiş bir mil taşıdır ve Caesar Iulianus’un onurlandırılmasını içermektedir. No. 4 Likya-Pamphylia çifte eyaletinin ilk kez belgelenen proconsul’ü Aelius Antonius’u onurlandırmaktadır. Onurlandırmadan sorumlu olan Aur. Municius Touesianos, hem Aspendos’ta hem de Pamphylia Birliği’nde yüksek görevler üstlenmişlerdir. Anonim bir vatandaşı onurlandıran no. 5, 278 yılında büyük bir ayaklanmayı bastıran, atlı sınıfına mensup ve iyi bilinen bir vali olan Terentius Marcianus’a göre tarihlendirilmektedir. No. 6 ise beş yıl boyunca imparator kültü rahipliği görevini icra eden, aynı zamanda demiurgos olarak da görev yapan yerel elit Demetrios’u onurlandırmaktadır. Burada arkhiereia’nın uzun görev süresi, olağanüstü bir başarı olarak vurgulanmış gözükmektedir. No. 7’de memleketinde arkhiatros (başhekim) olarak görev yapan Zoilos onurlandırılmaktadır. Son yazıt tiyatroyu finanse ettikleri bilinen, senatus sınıfı mensubu Curtii ailesi ile muhtemelen akraba olan C. Curtius’u (cognomen’i korunmamış) anmaktadır.

Anahtar Sözcükler: Germanicus, Hadrianus, Iulianus Apostata, Aelius Antonius, Terentius Marcianus, demiourgos, arkhiereus, arkhiatros.

 

Kaynakça

 

Adak 2007

M. Adak, Buchbesprechung zu K. Feld, Barbarische Bürger. Die Isaurier und das Römische Reich (Berlin 2005), Gephyra 4, 2007, 189–193.

Adak 2018

M. Adak, Die Melas-Brücke bei Kotenna und die Familie des Stanamoas, Adalya 21, 2018, 211–228.

Adak – Akdoğu Arca – Oktan 2015

M. Adak – E. Akdoğu Arca – M. Oktan, Neue Inschriften aus Side, Philia 1, 2015, 89–122.

Arena 2005

G. Arena, Città di Panfilia e Pisidia sotto il dominio romano. Continuità strutturali e cambiamenti funzionali, Catania 2005.

Balance – Roueché 2001

M. Balance – C. Roueché, Three Inscriptions from Ovacık, in: R. M. Harrison, Mountain and Plain. From the Lycian Coast to the Phrygian Plateau in the Late Roman and Early Byzantine Period, Ann Arbor 2001, 87–112.

Baz 2013

F. Baz, Aspendos Kentinde İmparator Kültüne İlişkin Gözlemler, Adalya 16, 2013, 71–83. 

Brandt 1988

H. Brandt, Kulte in Aspendos, Ist.Mitt 38 (1988) 237–250.

Brandt 1991 

H. Brandt, Probus, pacator Pamphyliae et Isauriae?, in: Historiae Augustae Colloquium Parisinum, Macerata 1991, 83–92.

Brandt 1992

H. Brandt, Gesellschaft und Wirtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum, Bonn 1992.

Brélaz 2005

C. Brélaz, La sécurité publique en Asie Mineure sous le Principat (Ier–IIIème s. ap. J.–C.). Institutions municipales et institutions impériales dans l’Orient romain, Basel 2005.

van Bremen 1996

R. van Bremen, The Limits of Participation: Women and the Civic Life in the Greek East in the Hellenistic and Roman Periods, Amsterdam 1996.

Brixhe – Hodot 1988

C. Brixhe – R. Hodot, L’Asie mineure du nord au sud. Inscriptions inédites, Nancy 1988 (Etudes d’archéologie classique 6).

Brixhe – Tekoğlu 2000

C. Brixhe – R. Tekoğlu, Corpus des inscriptions dialectales de Pamphylie. Supplement V, Kadmos 39, 2000, 1–56.

Brixhe – Tekoğlu – Vottéro 2007

C. Brixhe – R. Tekoğlu – G. Vottéro, Corpus des inscriptions dialectales de Pamphylie, Supplement VI, Kadmos 46, 2007, 39–52.

Conti 2004

S. Conti, Die Inschriften Kaiser Julians, Stuttgart 2004.

Crawford 1996

M. H. Crawford, Roman Statutes. 2 Bde, London 1996.

Cüppers 1961

H. Cüppers, Getreidemagazin am Forum in Aspendos, BJ 161, 1961, 25–35.

Dräger 2000

M. Dräger, Überlegungen zu den Reisen Hadrians durch Kleinasien, Klio 82, 2000, 208–216.

Dreyer – Engelmann 2006

B. Dreyer – H. Engelmann, Augustus und Germanicus im ionischen Metropolis, ZPE 158, 2006, 173–182.  

Eck et. al. 1996

W. Eck – A. Caballos – F. Fernández, Das senatus consultum de Cn. Pisone patre, München 1996 (Vestigia 48).

Erkelenz 2001

D. Erkelenz, Patria, civis, condecurio. Zur Identifizierung der Herkunft von Rittern und Senatoren in der Römischen Kaiserzeit, ZPE 137, 2001, 271–279.

French 2014

D. French, Roman Roads & Milestones of Asia Minor, Vol. 3: Milestones, Fasc. 3.6: Lycia et Pamphylia, 2014 (British Institut at Ankara, Electronic Monograph 6).

Gignac 1981

F. Th. Gignac, A Grammer of the Greek Papyri of the Roman and Byzantine Periods, 2 vols., Milano 1981.

Hächler 2019

N. Hächler, Kontinuität und Wandel des Senatorenstandes im Zeitalter der Soldatenkaiser, Leiden – Boston 2019.

Halfmann 1986

H. Halfmann, Itinera principum. Geschichte und Typologie der Kaiserreisen im Römischen Reich, Stuttgart 1986.

Johne et al. 2008

K.-P. Johne – U. Hartmann – Th. Gerhardt (Hgg.), Die Zeit der Soldatenkaiser. Krise und Transformation des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert n. Chr. (235–284), Berlin 2008.

Jones 1995

C. P. Jones, A Decree from Perge in Pamphylia, Epigraphica Anatolica 25, 1995, 29–34.

Kienast et al. 2017

D. Kienast – W. Eck – M. Heil, Römische Kaisertabelle. Grundzüge einer römischen Kaiserchronologie, Darmstadt 2017 (6., überarbeitete Auflage).

Kolb 2004

A. Kolb, Römische Meilensteine: Stand der Forschung und Probleme, in: R. Frei-Stolba (Hg.), Siedlung und Verkehr im römischen Reich. Römerstraßen zwischen Herrschaftssicherung und Landschaftsprägung, Bern 2004, 135–155.

Lanckoroński 1890

K. Lanckoroński, Städte Pamphyliens und Pisidiens I, Prag – Wien – Leipzig 1890

Lauter 1970

H. Lauter, Die hellenistische Agora von Aspendos, BJ 170 (1970) 77–101

LGPN

P. M. Fraser – E. Matthews et. al. (Hgg.), A Lexicon of Greek Personal Names, Oxford 1987ff.

Mitchell 1995

S. Mitchell, Cremna in Pisidia. An Ancient City in Peace and in War, London 1995.

Mitchell 1999

S. Mitchell, Native Rebellion in the Pisidian Taurus, in: K. Hopwood (Hg.) Organised Crime in Antiquity, London 1999, 155–175. 

Nutton 1977

V. Nutton, Archiatri and the Medical Profession in Antiquity, Papers of the British School at Rome 45, 1977, 191–226 (= V. Hutton, From Democedes to Harvey. Studies in the History of Medicine, London 1988).

Pilhofer 2018

P. Pilhofer, Das frühe Christentum im kilikisch-isaurischen Bergland: Die Christen der Kalykadnos-Region in den ersten fünf Jahrhunderten, Berlin – Boston 2018.

Quaß 1993

F. Quaß, Die Honoratiorenschicht in den Städten des griechischen Ostens, Stuttgart 1993. 

Raeymaekers 2000

J. Raeymaekers, The Grain Hoarders of Aspendos: Philostratus on the Intervention of Apollonius of Tyana, in: L. Mooren (Hg.), Politics, Administration and Society in the Hellenistic and Roman World, Leuven 2000, 275–286.

Reitzenstein 2011

D. Reitzenstein, Die lykischen Bundespriester. Repräsentation der kaiserzeitlichen Elite Lykiens, Berlin 2011.

Rösch 1978

G. Rösch, Ὄνομα βασιλείας. Studien zum offiziellen Gebrauch der Kaisertitel in spätantiker und frühbyzantinischer Zeit, Wien 1978.

Şahin 1991

S. Şahin, Bemerkungen zu lykischen und pamphylischen Inschriften, Epigraphica Anatolica 17, 1991, 113–138.

Şahin 1995

S. Şahin, Studien zu den Inschriften von Perge I. Germanicus in Perge, Epigraphica Anatolica 24, 1995, 21–36.

Şahin 1999

S. Şahin, Epigraphische Mitteilungen aus Antalya I. Inschriften aus Pamphylien und Lykien, Epigraphica Anatolica 31, 1999, 37–52 .

Şahin – Adak 2007

S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae, Istanbul 2007.

Schirren 2005

Th. Schirren, Philosophos Bios. Die antike Philosophenbiographie als symbolische Form. Studien zur Vita Apollonii des Philostrat, Heidelberg 2005.

Sherk 1992

R. K. Sherk, The Eponymous Officials of the Greek Cities IV, ZPE 93, 1992, 223–272.

Tomaschitz 2003

K. Tomaschitz, Die epigraphische Evidenz westkilikischer Städte, in: G. Huber, Zu antiken Städten Westkilikiens, Anzeiger der Österreichischen Akademie der Wissenschaften 138, 2003, 124–147.

Tüner Önen 2013

N. Tüner Önen, Hadrians Reisen im östlichen Mittelmeer anhand neuer Inschriften aus Phaselis, Adalya 16, 2013, 93–106.

Vitale 2012

M. Vitale, Eparchie und Koinon in Kleinasien von der ausgehenden Republik bis ins 3. Jh. n. Chr., Bonn 2012.

Vitale 2016

M. Vitale, ‘Priest’ ‘Eparchy-arch’ ‘Speaker of the ethnos’: The Areas of Responsibility of the Highest Officials of the Eastern Provincial Imperial Cult, Mnemosyne 69, 2016, 82–111.

Weiß 1999

P. Weiß, Ein Konsulnpaar vom 21. Juni 159 n. Chr., Chiron 29, 1999, 147–182.

Witschel 2002

C. Witschel, Meilensteine als historische Quelle? Das Beispiel Aquileia, Chiron 32, 2002, 325–393.

Wörrle 2007

M. Wörrle, Limyra in der frühen Kaiserzeit. Geringe Reste epigraphischer Evidenz und was man (noch) daraus machen kann, in: Chr. Schuler (Hg.), Griechische Epigraphik in Lykien. Eine Zwischenbilanz, Wien 2007, 85–97.

Wörrle 2019

M. Wörrle, Schutz für Kallias. Ein rätselhaftes Fragment aus dem frühhellenistischen Limyra, Chiron 49, 2019, 161–172.