Cilt1_Ürkmez-Adak

Kyme Doğu Nekropolü᾿nden Hellenistik Steller

Özden ÜRKMEZ – Mustafa ADAK   46–56 | İndir

Kaynak göster

Öz: Kyme Antik Kenti’ne ait nekropol sahalarının sanayi bölgesine dâhil edilmesiyle birlikte İzmir Müze Müdürlüğü tarafından yapılan sondaj ve kurtarma kazılarının sayıları son yıllarda artmıştır. Kurtarma kazılarında ortaya çıkarılan mezar alanları arasında «Samurlu 877» ve «Samurlu 879» nekropolleri de yer almaktadır. Aralarında 100 m olan bu nekropoller Kyme kent merkezinin yakl. 1,5 km doğusunda konumlanmaktadır. Ortaya çıkarılan mezarlar kiremit çatkılı, kireçtaşı kapama, taş sanduka, pithos, basit toprak, kireçtaşı lahit ve az sayıdaki urne tiplerinden oluşmaktadır. 600 m²’lik bir alana yayılan «Samurlu 877» nekropolünde 74 adet mezara ulaşılmıştır. İ.Ö. IV. yüzyılın başından İ.S. 200 yıllarına kadar kullanılan bu nekropolde mezarların birçoğu birbirini tahrip eder biçimde üst üste ele geçmiştir. İki dönümlük bir alana yayılan «Samurlu 879» nekropolünde ise 88 mezar tespit edilmiştir. Mezar buluntularına bakıldığında, 879 nekropolünün İ.Ö. IV. yüzyılın ortasında kullanılmaya başlandığı, kullanımının Erken Hellenistik Dönem’de arttığı ve Geç Hellenistik Dönem’in sonunda kullanım dışı kaldığı görülür.

Uzun bir dönem boyunca çağdaş olarak kullanılan iki nekropol arasındaki boş sondajlar bu iki gömü alanının birbirlerinden bağımsız olduğunu ve etraflarındaki arazilerin tarım alanları olarak kullanıldığını göstermektedir. Her iki nekropolde de toplam ondan fazla mezar steli ele geçmiştir. Çoğunluğu kireçtaşından yontulmuş bu mezarların sadece on tanesi yazıtlıdır ve hiç birisi kabartmalı (figürlü) değildir. Mezar buluntularına bakıldığında bir kaç istisna dışında, mezarların daha çok orta-alt sınıf bireylere ait olduğu söylenebilir. Bu açıdan bulunan mezar stellerinin de basit tiplerde olması şaşırtıcı değildir.

Samurlu mezar stellerinin hepsi Alınlıklı Stel tipindedir. Stellerin baş kısımlarını oluşturan dar alınlıklardan bazılarının ortasına stilize çelenk (çiçek) motifi işlenmişken, birçoğu da boş bırakılmıştır. Steller kaide kısmına doğru gittikçe genişleyen bir forma sahiptir. Stellerin üzerindeki yazıtlar ise, alınlık kısmının hemen altında 1–2 satırla kısaca yer almaktadır. Özellikle tüm stellerin alınlık kısımları tepe ve köşe akroterlerine sahiptir. Tepe akroterleri, köşe akroterlerine göre daha büyük ve oval işlenmiştir. Samurlu 877/879 stellerinin bazıları oturdukları kaidelerle beraber yıkılmış bir şekilde ele geçmiştir. Fakat bunların hiç biri ile kesin olarak ilişkilendirilebilecek mezarlar yoktur. Mezar stelleri ister mermer ister kireçtaşından olsun, hepsinin oturduğu kaideler büyük ve ağır dikdörtgen kireçtaşı kaidelerdir. Stellerin çoğu ise kaidesinden kopuk ve kırık bir halde nekropollerin içinde dağınık bir biçimde bulunmuştur. Stellerin üzerinde yer alan yazıtlar şu bilgileri içermektedir:

1. Hermagoras, Dionysiketes’in oğlu.	6. Pyrrias ve Artemidoros, sağlıcalıkla!
2. Perigenea, Menekrates’in kızı.	7. Athenaios ve Posidippos.
3. Boulonoe, Menandros’un kızı.	8. Zopyros, Heroidas’ın oğlu.
4. Hegeso, Lysanios’un kızı.	9. Dionysios, Pausanias’un oğlu, sağlıcalıkla!
5. Menogenes, Ksenon’un oğlu, sağlıcalıkla!	10. Lampris, Teisamenos’un kızı.

Yazıt no. 1’de geçen Dionysiketes ismi şimdiye kadar belgelenmemiştir. Boulonoe (no. 3), Lampris (no. 10) ve Perigenea (no. 2) ise ender rastlanan kadın isimleridir.

Anahtar Kelimeler: Kyme; Doğu Nekropolü; Mezar stelleri; Şahıs isimleri; Hellenistik Çağ.

Kaynakça

Bağdatlı Çam 2012	F. Bağdatlı Çam, Kyme Nekropolünden Figürlü Bir Mezar Steli, Olba 20, 2012, 165–182.
Bechtel, Aeolica	F. Bechtel, Aeolica. Bemerkungen zur Kritik und Sprache der aeolischen Inschriften, Halle 1909.
Bechtel, Historische Personennamen	F. Bechtel, Die historischen Personennamen des Griechischen bis zur Kaiserzeit, Halle 1917.
Çırak – Kaya 2009	N. Çırak – S. Kaya, 2009 İDÇ Nekropolü Kurtarma Kazısı, 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Ordu 2008, 217–232.
Drew-Bear 1983	T. Drew-Bear, Three inscriptions from Kyme, EA 1, 1983, 89–101.
Hamon 2008	P. Hamon, Kymè d’Eolide, cité libre et démocratique, et le pouvoir des stratèges, Chiron 38, 2008, 63–106.
İren 2008	K. İren, The Necropolis of Kyme Unveiled: Some Observations on the New Finds, in: İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe – A. Özdinbay – Ö. Turak (Hrsgg.), Euergetes. Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zu 65. Geburtstag, Antalya 2008, 613–638.
IKyme	H. Engelmann, Die Inschriften von Kyme, Bonn 1976 (IK 5).
Konak Tarakçı – Selçuk 2012	S. Konak Tarakçı – T. Selçuk, Batı Liman 1205 Parsel Kurtarma Kazısı, 21. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Marmaris 2012, 185–198.
Korkmaz – Gürman 2011	E. Korkmaz – B. Gürman, İzmir ili, Aliağa ilçesi, Bozköy Beçerova Mevkii Kyme Antik Kenti Doğusu Sur Dışı Yapıları ve Doğu Nekropolü Kurtarma Kazısı, 20. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Bodrum 2011, 69–93.
Küçükgüney – Tunç Altun 2008	Z. Küçükgüney – P. Tunç Altun, İDÇ Liman Kurtarma Kazısı, 17. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Side, 2008, 53–74.
LGPN VA	T. Corsten (Hrsg.), A Lexicon of Greek Personal Names, vol. V, A. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
Manganaro 2000	G. Manganaro, Kyme e il dinasta Philetairos, Chiron 30, 2000, 403–414.
Masson 1986	O. Masson, Quelques noms de magistrats monétaires grecs. Les monétaires de Kymé d’Éolide, RN 28, 1986, 51–64.
Pape – Benseler, Eigennamen	W. Pape – G. E. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen, Braunschweig ³1911 (Graz 1959).
Petzl – Pleket 1979	G. Petzl – H. W. Pleket, Ein hellenistisches Ehrendekret aus Kyme, Chiron 9, 1979, 73–81.
Reinach 1886	S. Reinach, Deux terres-cuites de Cymé, BCH 10, 1886, 492–500.
Reinach 1889	S. Reinach, Status arcäiques de Cybeé dé couvertes à Kyme, BCH 13, 1889, 543–562.
Schmalz, Grabreliefs	B. Schmalz, Griechische Grabreliefs, Darmstadt 1983.
Ünlü – Özsaygı 2006	A. Ünlü – M. Özsaygı, İzmir ili, Aliağa İlçesi Gümrük Binası Sondaj Kazısı, 15. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Alanya 2006, 13–24.
van Bremen 2008	R. van Bremen, The Date and Context of the Kymaian Decrees for Archippe (SEG 33, 1035–1041), REA 110, 2008, 357–82.