Ek1_Nigdelis

Harpaliani. Roma Kolonisi Philippi’de Yeni Bir Köy

Pantelis NIGDELIS    640–650 | İndir

Öz: İmparatorluk Dönemi’nde colonia statüsüne sahip Doğu Makedonia kenti Philippi’nin 9 km batısında Kalamonas Köyü yakınlarında İ.S. 2. Yy.da Latince kaleme alınmış bir mezar sunağı ele geçmiştir. Mezar sahibi Bacchanius Bizes mensup olduğu Harpaliani köy sakinlerine 250 denaria miktarında bir meblağ bırakarak bu ana paranın faizinden Rosalia Bayramı’nda her yıl kendisi için bir şölen yapılmasını ve şölene katılanların hamamda eğlenmesini buyurmuştur. Ölü kültü ile bağlantısı olan ve ilkbaharda kutlanan Rosalia Bayramı başka birçok yazıtta da belgelenmiştir.

Yazar yazıtın bazı özelliklerine değindikten sonra Harpaliani Köyü hakkında bazı düşüncelerini sunmaktadır. Köy ismi Makedonia kökenli Harpalos şahıs isminden türetilmiştir. Olasılıkla II. Philippos veya ardılları bu bölgede bulunan geniş bir araziyi, kendilerine hizmet eden Harpalos adında bir şahısa devretmişlerdi. Philippi kentinin colonia statüsüne kavuştuğu İ.Ö. 42 yılında veya sonrasında bu arazi bir köy statüsüne kavuşmuştur. Büyük ölçüde Thrak kökenli olan bölge sakinleri kısmen Latinceyi kabul etmişler ve köyün ismini de Latinceleştirmişlerdir. Mezar sahibi de Roma vatandaşlığına sahip olan Thrak kökenli bir şahıs idi. İsmini Doğu Thrakia’da konumlanan Vize kentinden almıştır.

Makaleye konu olan mezar yazıtının çevrisi şöyledir:

Bacchanius Bizes henüz hayattayken Harpaliani’ye 250 denarii miras olarak bıraktı. Onun gelirlerinden mezarında yıllık bir kurban kesilmesi [ve] Rosalia bayramlarında bir şölen yapılması ve ayrıca balneum’da eğlenmesi sağlanmalıdır. Eğer bu şartlar yerine getirilmezse, para, Iupiter Optimus Maximus’un kült derneğinin yeni üyelerinin derneğine verilmelidir. Calpurnia Kleopatra bu mezarın yapımıyla ilgilenmelidir..

Anahtar Kelimeler: Philippi; Harpaliani; Mezar Yazıtı; Rosalia; Bacchanius Bizes; Calpurnia Cleopatra.

Kaynakça

Avramea – Karanastassi 1993	A. P. Avramea – P. Karanastassi, Tabula Imperii Romani K 35, I: Philippi d’après la carte internationale du monde au 1:1.000.000, Athens 1993.
Αδάμ-Βελένη 2002	Π. Αδάμ-Βελένη, Μακεδονικοί βωμοί: Τιμητικοί και Ταφικοί Βωμοί αυτοκρατορικών χρόνων στη Θεσσαλονίκη, πρωτεύουσα της επαρχίας Μακεδονίας, και στη Βέροια, πρωτεύουσα του Κοινού των Μακεδόνων, Thessaloniki 2002 (Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου 84).
Ausbüttel 1982	Fr. Ausbüttel, Untersuchungen zu den Vereinen im Westen des römischen Reiches, Kallmünz 1982.
Βεληγιάννη 1997	Χρ. Βεληγιάννη, Αφιέρωση στον Ποσειδώνα από Θράκα στην Ανατολική Μακεδονία, Τεκμήρια 3, 1997, 152–164.
Boersma 1999	J. Boersma, Designing and constructing Roman baths: the baths at the road – station mutatio Valentia, in: J. De Laine – D.E. Jonston (eds), Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths, Portsmouth 1999, 190–198 (JRA Suppl. 37).
Boshung 1987	D. Boshung, Antike Grabaltäre aus den Nekropole Roms, Bern 1987 (Acta Bernensia 10).
Collart 1931	P. Collart, Παρακαύσουσίν μοι ῥόδοις, BCH 55, 1931, 58–69.
Collart 1937	P. Collart, Philippes, ville de Macedoine, Paris 1937.
Fagan 1999	G. G. Fagan, Gifts of Gymnasia: A Test Case for reading Quasi-technical Jargon in Latin Inscriptions, ZPE 124, 1999, 263–275.
Farrington 1995	A. Farrington, The Roman Baths of Lycia. An Architectural Study, Oxford 1995 (The British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph, no. 20).
Farrington 1999	A. Farrington, The Introduction and Spread of Roman Baths in Greece, in: J. De Laine – D. E. Jonston (eds), Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths, Portsmouth 1999, 57–65 (JRA Suppl. 37).
Gamer 1989	G. Gamer, Formen römischer Altäre auf dem Hispanischen Halbinsel, Mainz am Rhein1989 (Madrider Beiträge, Bd. 12).
Γούναρης 1990	Γ. Γούναρης, Το βαλανείο και τα βόρεια προσκτίσματα του Οκταγώνου των Φιλίππων, Athens 1990.
Hatzopoulos 1988	M. B. Hatzopoulos, Une donation du roi Lysimaque, Athens 1988 (Μελετήματα 5).
Hatzopoulos – Loukopoulou 1996	M. B. Hatzopoulos – L. D. Loukopoulou, Recherches sur les marches orientales des temenides (Athemonte – Kalindoia), Athens 1996 (Μελετήματα 11).
Judeich 1898	W. Judeich, Altertümer von Hierapolis, Berlin 1898.
Kalléris 1954	J. N. Kalléris, Les anciens Macedoniens, vol. I, Athens 1954.
Kokkinia 1999	Chr. Kokkinia, Rosen für die Toten im griechischen Raum und eine neue ῥοδισμός – Inschrift aus Bithynien, MusHelv 56, 1999, 204–221.
Κουκούλη-Χρυσανθάκη 1998/9	Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Ένα αρχαίο πόλισμα στην Ελευθερούπολη Νομού Καβάλας, Τεκμήρια 4, 1989/9, 31–60.
Koukouli-Chrysanthaki 2011	Ch. Koukouli-Chrysanthaki, Philippi, in: R. J. Lane Fox (ed.), Brill’s Companion to Ancient Macedon. Studies in the Archaeology and History of Ancient Macedon, Leiden – Boston 2011, 437–452.
Λώλος 2008	Γ. Λώλος, Via Egnatia/ Εγνατία οδός, Athens 2008.
Mottas 1994	Fr. Mottas, La population de Philippes et ses origines à la lumière des inscriptions, Études des Lettres 239, 1994, 15–24.
Νίγδελης 2006	Π. Μ. Νίγδελης, Επιγραφικά Θεσσαλονίκεια. Συμβολή στην Πολιτική και Κοινωνία Ιστορία της Αρχαίας Θεσσαλονίκης, Thessaloniki 2006.
Nigdelis 2010	P. M. Nigdelis, Voluntary Associations in Roman Thessalonike: In search of Identity and Support in a Cosmopolitan Society, in: L. Nasrallah – Ch. Bakirtzis – St. Friesen (eds), From Roman to Early Christian Thessalonike. Studies in Religion and Archaeology, Cambridge Mass. 2010, 13–48.
Νίγδελης – Σουρής 2005	Π. Μ. Νίγδελης – Γ. Α. Σουρής, Ανθύπατος Λέγει. Ένα Διάταγμα των αυτοκρατορικών χρόνων για το Γυμνάσιο της Βέροιας, Thessaloniki 2005.
Papazoglou 1988	F. Papazoglou, Les villes de Macédoine à l’époque romaine, Paris – Athens 1988.
Perdrizet 1900	P. Perdrizet, Inscriptions de Philippes, BCH 24, 1900, 299–323.
Picard – Avezou 1914	Ch. Picard – Ch. Avezou, Le testament de la prêtresse thessalo nicienne, BCH 38, 1914, 38–62.
Πίκουλας 2001	Γ. Πίκουλας, Η χώρα των Πιέρων. Συμβολή στην τοπογραφία της, Athens 2001.
Pilhofer 1995	Pilhofer, Philippi. Band I: Die erste christliche Gemeinde Europas Tubingen 1995 (WUNT, 87).
Pilhofer 2009	P. Pilhofer, Philippi. Band II: Katalog der Inscriften von Philippi, Tübingen 2009².
Polland 1909	F. Polland, Geschichte des griechischen Vereinwesens, Leipzig 1909 (repr. 1967).
Rizakis 2006	Ath. Rizakis, Le territoire de la colonie romaine de Philippes: les limites su Nord-ouest, in: A. Gonzales – J.-Y. Guillaumin (eds.), Autour des Libri coloniarum Colonisation et colonies dans le monde romain, Paris 2006, 123–130.
Salač 1923	A. Salač, Inscriptions du Pangée, de la region Drama-Cavalla et de Philippes, BCH 47, 1923, 49–96.
Schuler 1998	Chr. Schuler, Ländliche Siedlungen und Gemeinden im hellenistischen und römischen Kleinasien, München 1998 (Vestigia 50).
Solin – Salomies 1994	H. Solin – O. Salomies, Repertorium nominum gentilium et cognominum Latinorum, Hidelsheim - Zürich - N. York 1994.
Tataki 1988	A. Tataki, Ancient Beroea. Prosopography and Society, Athens 1988 (Μελετήματα 8).
Tataki 2006	A. Tataki, The Roman Presence in Macedonia. Evidence from Personal Names, Athens 2006 (Μελετήματα 46).
Τσώχος 2003	Χαρ. Τσώχος, Η θρησκευτική τοπογραφία των Φιλίππων κατά τον 2^ο και 3^ο αι. μ.Χ., AErgoMak17, 2003 [2005], 71–86.
Yegül 2010	F. Yegül, Bathing in the Roman World, Cambridge Mass. 2010.